XLVI Liceum Ogólnokształcące
z Oddziałami Dwujęzycznymi
im. Stefana Czarnieckiego w Warszawie

Relacja na stronie Biblioteki Publicznej w Dzielnicy Targówek (KLIKNIJ)

Kiedy Janina Englert była dyrektorką Biblioteki Publicznej na Pradze-Północ (1954–1968), ta dzielnica obejmowała również obszar dzisiejszych dzielnic Targówka i Białołęki. Patronka Czytelni Naukowej nr I zarządzała aż 30 placówkami bibliotecznymi!

25 lipca 2024 r. wędrowaliśmy po Pradze-Północ i Targówku Fabrycznym. Trasa warsztatów varsavianistycznych śladami początków bibliotek publicznych w Warszawie wiodła od ul. Skaryszewskiej 8 – to tam rozpoczęła się historia Czytelni Naukowej nr I (wówczas zwanej I Filią Praską). Właśnie tam mieściła się pierwsza siedziba Czytelni. Od 1934 r. kierowała nią Janina Englert.

Strona poświęcona Janinie Englert

Czytelnia w 1936 r. została przeniesiona na ul. Wileńską 13, w 1955 r. – na ul. Brechta 15, a w 1974 r. – na ul. św. Wincentego 85.

W warsztatach varsavianistycznych brała również udział patronka projektu „Śladami Englertówki. Jak narodziła się pierwsza Czytelnia Naukowa w Warszawie?”, pani Hanna Budzisz – wnuczka Janiny Englert, dziennikarka prasowa, wiceprezes oddziału warszawskiego Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich. Podzieliła się z licznie zgromadzonymi uczestnikami wspomnieniami dotyczącymi Babci.

Podczas spaceru dotarliśmy m.in. do gmachu przy ul. Otwockiej, gdzie niegdyś funkcjonowała Czytelnia dla Dzieci. Ok. 7-kilometrowy spacer obfitował w historyczne ciekawostki. Dzięki fascynującym opowieściom Krzysztofa Gajdy – przewodnika, varsavianisty, prezesa Stowarzyszenia Pozostałości Obrony Warszawy Kolejka Marecka – przeszłość bardzo się przybliżyła, dając się zauważyć we fragmentach teraźniejszości, które przetrwały.

Odwiedziliśmy również działającą na Targówku Fabrycznym Wypożyczalnię nr 49 przy ul. Księcia Ziemowita 16. Zanim tam doszliśmy, podziwialiśmy nie tylko ślady przeszłości, lecz również… współczesne ozdoby ulicy Kawęczyńskiej – wyszydełkowane ubranka dla słupków.

Projekt „Śladami Englertówki. Jak narodziła się pierwsza Czytelnia Naukowa w Warszawie?” jest realizowany przez Bibliotekę Publiczną w Dzielnicy Targówek m.st. Warszawy w partnerstwie z XLVI Liceum Ogólnokształcącym z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Stefana Czarnieckiego.

Relacja Pani Anny Chodowiec

Spacerując szlakiem początków bibliotek publicznych w Warszawie, poza miejscami ściśle związanymi z Janiną Englert, zobaczyliśmy na Pradze-Północ oraz Targówku Fabrycznym inne miejsca godne polecenia do zwiedzania:

• gmach dawnej Szkoły Powszechnej nr 91 oraz IV Miejskiego Gimnazjum i Liceum Męskiego im. gen. Jakuba Jasińskiego, w którym mieścił się obóz przejściowy dla osób aresztowanych w łapankach, zmuszonych tymczasowo czekać na wywiezienie na przymusowe roboty do Niemiec. Obóz został utworzony 7 lutego 1941 roku przy ul. Skaryszewskiej 8;
• parafia pw. św. Wincentego Pallottiego przy ul. Skaryszewskiej 12. Pierwotnie na miejscu obecnego kościoła księży pallotynów stał kościół mariawitów, sprzedany później protestantowi p. Szulcowi, a następnie w 1927 roku odkupiony przez Kurię Warszawską. W dzisiejszej świątyni znajduje się obraz Chrystusa Króla z 1943 roku autorstwa słynnego malarza Adama Styki, współtwórcy „Panoramy Racławickiej”;
• zachowany wschodni fragment Dworca Terespolskiego (Dworca Brzeskiego), wybudowanego w latach 1864–1865 według projektu Alfonsa Kropiwnickiego. W okresie dwudziestolecia międzywojennego nazwa dworca została zmieniona na Dworzec Wschodni. Dworzec został zniszczony podczas bombardowania Warszawy przez Niemców w 1939 roku;
• pozostałości dawnej ulicy przy dawnym Dworcu Terespolskim, tzw. Skandynawka;
• figura Matki Bożej z Dzieciątkiem z 1908 roku, tzw. Madonna Praska, stojąca na Szmulowiźnie na rozdrożu ulic: Ząbkowskiej, Korsaka, Kawęczyńskiej i Radzymińskiej. Rzeźba dłuta Feliksa Giecewicza otoczona jest metalowym ogrodzeniem ze stojącymi po obu jej stronach stylowymi latarniami misternie ręcznie robionymi. Według niektórych relacji figura stoi na miejscu pochówku ofiar rzezi Pragi z 1794 roku.,
• zabytkowa zajezdnia tramwajowa z 1925 roku przy ul. Kawęczyńskiej 16 wraz z budynkiem mieszkalno-administracyjnym z kąpieliskiem dla tramwajarzy (całość według projektu Juliusza Dzierżanowskiego);
• Bazylika Najświętszego Serca Jezusowego przy ul. Kawęczyńskiej 53, budowana w latach 1907–1923 według projektu Łukasza Wolskiego. Fundatorem tej monumentalnej świątyni był Michał Piotr Radziwiłł – w związku z tym obszar w okolicy kościoła nazywa się „Michałów”. Natomiast żona Piotra Radziwiłła, Maria z Kieżgajłłów-Zawiszów Radziwiłłowa była inicjatorką budowy bazyliki. Wczesnochrześcijańska Bazylika św. Pawła za Murami posłużyła jako wzór do budowy kawęczyńskiej świątyni. Uwagę zwraca portyk z dziesięcioma kolumnami zamówionymi we Włoszech. Na wieży mieści się dzwon z XVIII wieku ofiarowany przez Marię Radziwiłłównę. W 1923 roku bazylikę wykończono na tyle, że można było sprawować Msze Święte i nabożeństwa, jednak budowa trwała do końca dwudziestolecia międzywojennego;
• miejsce przy ul. Chemicznej (które „zagrało” ul. Mokrą 8), gdzie kręcono fragmenty serialu „Alternatywy 4” w reż. Stanisława Barei. To właśnie tutaj przed przeprowadzką mieszkał ze swoją rodziną jeden z bohaterów, Józef Balcerek (Witold Pyrkosz);
• Kościół Zmartwychwstania Pańskiego przy ul. Księcia Ziemowita 49, zbudowany w stylu zakopiańskim i konsekrowany w 1919, a także zabytkowa dzwonnica z historyczną plebanią.